Xưa có bốn người bạn, mỗi người quê quán một phương. Vì thuở trẻ cùng học với nhau một thầy, nên dần dần trở nên những người bạn nối khố. Về sau lớn lên, họ lại giã thầy, mỗi người làm ăn một ngả. Trong số bốn người ấy, chỉ có Giáp làm chủ một tư cơ đồ sộ, mỗi ngày một giàu đến nứt đố đổ vách, còn ba người kia thì nghèo rớt mồng tơi. Nhưng Giáp lại là một người thâm hiểm và hiếu sắc. Tuy giàu có sung sướng, trong lòng Giáp vẫn cảm thấy phiền muộn, vì hắn lấy phải người vợ mang về nhiều của nả, nhưng bề nhan sắc lại chẳng ra gì. Ngày còn đi học, được trông thấy người vợ của ất- một trong ba người bạn- xinh đẹp dễ coi, hắn đâm ra ganh tỵ với bạn. Hắn suy nghĩ rất nhiều về người đàn bà này và ao ước có ngày chiếm được người ngọc vào tay mới thoả dạ.
Một hôm, nhân có ất đến chơi nhà, Giáp đon đả bảo bạn:
- Bác bảo bác nghèo túng, sao bác không ném sách đi buôn một phen?
ất lắc đầu:
- Đi buôn phải có vôn. Vốn đâu dư dật ở tôi mà đi buôn với bán.
Giáp bèn đặt trước mặt ất một trăm quan tiền mà rằng:
- Chỗ bạn bè, tôi vui lòng cho bác vay số tiền này làm vốn mở đầu. Tôi sẽ mách cho bác một người quen, bác có thể buôn chung với họ một ít lâu cho thạo nghề. Chỉ mong rằng khi tiền trăm bạc ngàn tuôn về nhà bác, thì bác đừng có quên tôi và số tiền nhỏ mọn này là đủ.
Không ngờ bạn lại quá tốt bụng với mình như thế. ất bối rối cảm tạ và giơ tay lên trời một hai thề bồi rằng mình sẽ suốt đời không quên ân nhân. Cuối cùng ất mang tiền về, tìm đến nhà người lái buôn theo lời Giáp mách, lo làm ăn một phen xem thử ra sao.
Sau khi biết ất vắng nhà, Giáp mới bắt đầu thi hành mưu kế. Một hôm nhân lúc vợ mình ngủ say, hắn ta bóp cổ giết chết rồi cắt lấy đầu giấu dưới một cót thóc. Đoạn, Giáp đến nhà ất dùng lời nói khéo mời vợ ất đến nhà mình. Hắn bảo:
- Anh ấy trước khi đi buôn có gửi tiền cho nhà tôi, bảo chị tới nhận nhưng dặn đừng cho ai biết cả, kẻo bọn chủ nợ hay được thì chúng không để cho chị tiêu đâu!
Người đàn bà nọ vốn được nghe chồng ca ngợi về lòng tốt của Giáp. Vả đang cơn túng thiếu, nên nghe nói thế thì không mảy may nghi ngờ, bèn theo hắn sang nhà. Khi đưa được vợ ất về nhà, Giáp đem tiền của và lời nói ngọt hết sức dỗ dành, nhưng hắn không ngời rằng người đàn bà ấy một lòng một dạ với người chồng, thà chịu chết chứ không chịu nhục. Cuối cùng hắn đành phải giam nàng trong một gian buồng kín, khoá lại. Hắn dặn đứa đầy tớ gái của mình phải trông chừng và hằng ngày cơm nước cho vợ ất, hy vọng ngày một ngày hai sẽ ép được nàng ưng thuận ở với mình. Rồi đó, nhân đêm tối, hắn lại bí mật đem xác vợ mình ném vào nhà ất. Hắn còn lo rằng đứa đầy tớ gái phanh phui chuyện bí mật của hắn, nên bắt nàng uống một liều thuốc mua được của một người khách buôn nước ngoài. Uống xong cô gái tự nhiên rụt lưỡi, miệng ú ớ không nói thành tiếng.
Lại nói chuyện ất, sau chuyến buôn đầu tiên được chia một phần tiền lãi, hí hửng định mang về khoe vợ. Anh không còn hồn vía khi thấy vợ mình chỉ còn là một cái thây loã lồ không đầu, thịt đã muốn rữa. Chưa kịp than khóc thì tuần tráng đã ập đến nhà, gông cổ lại, và giải lên quan. ất một mực kêu oan, nhưng anh không cách gì giải được mối nghi ngờ của đám nha lại. Sau những ngày tra khảo, không chịu được kìm nóng kìm nguội, ất đành phải nhận liều. Bọn quan huyện cũng như quan tỉnh đề nhất tề khép anh vào tội giết vợ. Cái án ấy cuối cùng được bộ y. ất bị tống giam, chỉ còn đợi ngày ra pháp trường.
Ngày ấy có lệ những tội nhân bị án tử hình nếu nộp vào kho công một ngàn quan và có người bảo lính thì có thể chuộc được tội chết. Vì thế, khi ất bị giam, bà mẹ ất chạy khắp nơi để vay mượn và để cầu thập phương bố thí. Thân thích xóm làng cũng như khách qua đường, khi nghe kể chuyện, ai nấy đều thương hại cho con bà gặp phải cảnh ngộ không may. Họ vui lòng giúp kẻ ít người nhiều. Mặc dầu vậy, mẹ ất cũng không sao có nổi một số tiền quá lớn ngay trong một thời gian ngắn ngủi như vậy.
Hai người bạn khác của ất, một người là Bính, một người là Đinh, nghe tin ất bị nạn, vội vã tìm đến nhà ngục thăm hỏi. Sau đó họ gặp được mẹ ất nước mắt giàn giụa cầu khẩn lòng thương của kẻ qua người lại, hy vọng có đủ số tiền chuộc mạng cho con. Nghe mẹ ất kể chuyện, Bính và Đinh sực nhớ tới Giáp là người giàu có, lại vừa là bạn cũ của ất, có thể vì tình bạn bè, giúp đỡ nhau trong hoạn nạn. Nghĩ vậy họ bèn an ủi bà mẹ của ất và hứa sẽ làm hết sức mình để cứu bạn khỏi cái chết oan khốc.
Khi Bính và Đinh tới nhà Giáp, họ kể lể mọi việc xảy ra tại nhà ất: nào bao nhiêu tai hoạ từ đâu bay tới quàng vào cổ, tình cảnh mẹ già đang ngày dầm mưa dãi nắng, cầu khẩn lòng tốt của khách qua đường.. Cuối cùng hai người ngỏ ý của mình:
- Hiện nay nếu đem số tiền thân thích xóm giềng và khách thập phương cho vay và quyên góp cộng với số tiền bán gia tư điền sản của chúng tôi may lắm cũng chỉ được độ năm trăm quan. Còn năm trăm quan nữa không biết làm thế nào, chúng tôi đành lại đây kêu gọi tình bạn của anh. Anh chỉ gẩy móng tay một cái là có thừa số tiền đó. Hãy cứu lấy tính mạng người bạn thân của chúng ta đang bị oan uổng tày trời. Đó là bổn phận của anh cũng như của chúng tôi.
Nhưng họ đâu có ngờ rằng trong thâm tâm Giáp chỉ mong ất chết, có thế mọi việc của hắn mới trôi chảy. Câu trả lời của Giáp làm họ rất đỗi ngạc nhiên thất vọng:
- Ai biết anh ấy lại không là thủ phạm. Xem việc anh ấy quỵt tôi một trăm quan tiền thì biết. Anh ấy cầu khẩn vay tiền nói là để đi buôn, tôi sẵn lòng cho anh ấy vay, nhưng mấy lần đi đòi, chẳng thấy trả được một đồng nào. Sát nhân giả tử, anh ấy giết vợ thì trời sẽ hại, dù chúng ta cố hết sức cứu, cũng không thoát. Tôi không dư tiền, dư bạc để làm cái việc như vậy đâu!
Thấy không thể lay chuyển được lòng dạ của Giáp, Bính, Đinh quyết định hy sinh thân mình để cứu bạn. Họ bèn lên quan nói rằng tháy vợ ất đẹp quá nên hai người thừa dịp ất đi vắng đến bắt để hãm hiếp, xong việc, sợ nàng tố cáo bèn giết đi chặt lấy đầu vứt xuống sông cho mất tích. Nay cả hai người hết sức hối hận, biết rằng thế nào cũng có ngày bại lộ nên ra thú trước để may ra nhờ lượng trên khoan giảm.
Quan nghe chuyện, lập tức sai giam Bính và Đinh lại mà tha bổng cho ất. án của hai người không mấy chốc mà thành. Họ bị tội lăng trì tùng xẻo và bêu thây, nhưng vì "tiên năng tự thú" nê chỉ làm án chém. Và ngày giải ra pháp trường đã đến.
Nhưng khi đao phủ sắp sửa khai đao, thì người ta bỗng thấy một cô gái len lỏi khỏi vòng người chật ních, tất tả chạy đến trước mặt quan. Hai tay cô chỉ trỏ, miệng ú ớ, làm dấu hiệu ngăn cản. Quan lấy làm lạ, nghĩ rằng người này hẳn có biết ít nhiều về án mạng chi đây, nên vội hạ lệnh cho đao phủ ngừng tay, giải tội nhân trở về nhà giam để đợi tra cứu.
Về đến công đường, quan sai tìm thầy thuốc cắt cho người con gái nọ một chén thuốc chữa tật câm. Chén thuốc rất hiệu nghiệm, cô gái quản lần lần nói được: Đó là người đầy tớ gái nhà Giáp. Và cô ta đã kể lại rành mạch những hành động của chủ mình cho mọi người hay.
Vụ án nhờ thế được sáng tỏ. Quân lính hạ lệnh kéo ngay đến nhà Giáp, mở cửa buồng trả vợ ất về với chồng. Đồng thời, quan sai đóng gông Giáp lại, điệu vào nhà lao nhận lấy cái án tử hình, thay cho Bính và Đinh. Nghĩ tình bạn bè, hai người này cố sức trình bày với quan để Giáp được khỏi chết với số tiền chuộc tội một ngàn quan. Cuối cùng Giáp cũng được tạm miễn tội. Nhưng khi tội nhân được tháo gông bước ra khỏi công đường thì bỗng một tiếng sét nổ vang giữa trời quang mây tạnh: thần sét đã nhảy xuống thình lình đánh chết hắn. Và khi người ta khiêng xác Giáp về thì dọc đường bị một con hổ từ đâu trong bụi cây nhảy ta vồ lấy xác, mang đi mất tích.