Đền thờ nữ thần Artemis, Ephesus - Thổ Nhĩ Kỳ

Không chỉ là một ngôi đền, đó từng là một kiến trúc lộng lẫy nhất trên trái đất này, được xây dựng để tôn vinh nữ thần của Mặt Trăng, săn bắn và muông thú hoang dã - Artemis.

Ðền Artemis được khởi công vào thế kỷ VII trước CN cho đến năm 550 trước CN mới xong. Ngôi đền được xây dưới thời vua Croesus do kiến trúc sư người Hy lạp tên Cherispheron thiết kế, tổng thể hoàn toàn bằng đá cẩm thạch trắng, trang trí bằng các tượng đồng được các nhà điêu khắc nổi tiếng thời bấy giờ bỏ công thực hiện.

Chính diện trang trí cực kỳ lộng lẫy. Các bậc thềm bằng đá cẩm thạch chạy xung quanh dẫn lên một tầng hiên cao 130m. Người ta đếm được 127 trụ cột nằm theo một đường thẳng, có chiều cao 20m.

Ngôi đền đã bị những người cuồng tín phóng hỏa một lần vào năm 356 trước CN, mãi đến 20 năm sau mới được sửa sang lại. Năm 334 trước CN, Alexander Ðại đế, sau khi chiến thắng quân Ba Tư ở phương Ðông lúc trở về Hy lạp ông cho tái thiết lại ngôi đền như xưa. Nhưng một lần nữa ngôi đền này bị người Goth phá hủy. Đầu thế kỷ IV sau CN người Ephesus định trùng tu lại nhưng lúc bấy giờ hầu hết họ theo đạo Cơ Ðốc, và ngôi đền bị bỏ phế, thời gian đã tàn phá làm vẻ đẹp của nó không còn nữa.

Artemis không chỉ là trung tâm tín ngưỡng quan trọng, mà còn là một trung tâm thương mại của Hy lạp cổ đại. Trong một thời gian dài chốn tôn nghiêm này từng là nơi thu hút các danh nhân, nghệ sĩ, các bậc đế vương, vua chúa^(*). Artemis không chỉ đẹp về kiến trúc, mà thực sự vẻ đẹp của nó còn nằm trong các tiểu tiết li chi của nghệ thuật kiến trúc.

Năm 401 sau CN, ngôi đền bị thánh John Chrysostom phá hủy hoàn toàn và vùng này bị bỏ hoang. Ðến cuối thế kỷ XIX, người ta mới phát hiện trở lại nền móng của ngôi đền.

----------

Ephesus là một thành phố cổ gần thị trấn Selcuk ngày nay của Thổ Nhĩ Kỳ, cách Izmir (Smyrna) 50km về phía Nam.