- Khi đọc qua đoạn này, ta thấy việc Phục Ba tướng quân hiển linh để mách giúp Khổng Minh. Xem thế, ta thấy người phương Nam rất tin thần thánh. Lại nữa, việc ma quỷ than khóc ở sông Lư tác oai tác quái, làm trở ngại việc đi lại của dân chúng. Tuy nhiên, trong thời đại khoa học nguyên tử này chúng ta ít tin ở chuyện quỷ thần ấy. Nếu có ma quỷ tác oai tác quái ở sông Lư, sao hơn bảy mươi vạn người chết ở Hào Đình không tác oai trong rừng mà ngăn quân Lục Tốn? Tám mươi vạn quân chết ở Xích Bích sao không làm dữ để ngăn chặn Chu Lang quan sông đánh Nam Quận? Mà quả như Khổng Minh sợ ma quái sao chẳng tế luôn ba vạn quân Ô Qua đã bỏ mạng? Quân đằng giáp ở hàng Bàn Xà? Chẳng qua Khổng Minh thương xót các chiến sĩ mình đã xả thân vì Tổ quốc! Tào Tháo khóc Điển Vi là để khích lệ bao nhiêu Điển Vi khác còn sống!
- Đọc qua bài văn tế oan hồn nơi sông Lư của Võ hầu, ta thấy có đoạn ta thán: Dùng binh không nên coi thường. Như vậy, ta thấy bất đắc dĩ người xưa mới dùng binh mà tạo nên những bài "Khiển tuất tốt", "Loa hoàn tốt" kể lể những cảnh cốt nhục tương tàn, gia đình tan nát, và nỗi nhớ nhung của người mẹ tựa cửa trông con, người vợ bồng con dại trông chồng. Người chết không thấy đau khổ gì, chỉ có kẻ thân thuộc còn sống lại tan nát cõi lòng! Nếu người trên, kẻ lãnh đạo không an ủi, thương xót cho người bạc mệnh, để mặc cho họ ôm ấp nỗi nhớ thương, uất hận, thì nghĩ đến câu "tử sinh khiết khoát, dữ tử thành thuyết" trong thơ của Vệ Phong, ai chẳng ruột nát hồn tan? Nghĩ đến câu "chuyển dư vu tuất, hữu mẫu thi xạn" ai chẳng uất hận trong lòng? Ai chẳng đau xót khi mất một người con yêu quý, một người chồng lí tưởng... Khổng Minh tế oan hồn nơi Lư Thuỷ cũng chính vì ý trên.
Ta biết Khổng Minh đi đánh phương Bắc mà chẳng lo về phía Nam là do nơi
nỗi vui của ông. Niềm vui cũng an ủi con người quên cả sự hiểm nguy để thi
hành trọng trách. Và Khổng Minh đi viễn chinh vẫn lo lắng về việc nội bộ
là vì ông lo lắng cho Hậu chúa. ở bài biểu xuất sư có câu: "Tay dâng tờ
biểu, lệ ứa đôi hàng", ta đủ thấy rõ nỗi lo của con người ái quốc Khổng
Minh. Trước khi lâm chung, Tiên chúa có dặn Khổng Minh: "Nếu không thể
giúp được con ngu hèn của ta...". Như vậy quả là không ai biết con bằng
cha. Thành thử Khổng Minh lo lắng về nội bộ cũng không phải là không có lí
do xác đáng!