- Kẻ lắm mưu thường hay đa nghi. Tào Tháo đa nghi, nên Khổng Minh dùng nghi binh để doạ Tháo và đuổi Tháo chạy như gió. Tuy nhiên, không phải ai cũng doạ được Tháo đâu. Sở dĩ Tháo đa nghi và sợ sệt như vậy là vì Tháo đã bị Khổng Minh mấy trận hoả công ở Bác Vọng, Tân Dã, bị Khổng Minh thúc vào sườn ở Ô Lâm, bị Khổng Minh chẹt ở Hoa Dung... Chính vì những vố ấy mà Tháo sợ bóng, sợ gió, nghĩ đến Khổng Minh dùng binh thì Tháo không an lòng, đâm ra hốt hoảng.
Cho nên kẻ dám dùng nghi binh là kẻ đã tự xét mình và hiểu rõ được tâm
trạng của đối phương, xem đối phương có kiêng nể minh hay không, sau đó
mình mới dùng nghi binh được. Như Hàn Tín dựa lưng nơi mé sông mà thắng
địch, còn Từ Hoảng dựa lưng nơi mé sông bày trận thì lại thua. Thế là cùng
một chiến pháp mà được thua lại khác nhau mới biết trong binh pháp không
phải là một nguyên tắc bất di bất dịch, mà kẻ vận dụng nói phải tuỳ cơ ứng
biến, linh động biết tuỳ cơ thì mới thắng giặc được.
- Tào Tháo không giữ được Hán Trung cũng như không thể giữ nổi Từ Châu vậy. Lưu Bị đã lấy được Tây Xuyên lẽ nào lại không lấy Đông Xuyên (Hán Trung). Người đã nằm cạnh giường khi nào lại chịu để kẻ khác nằm chung, để rồi họ hất mình xuống đất? Xem cái thế của Lưu Bị ở hồi này thấy rõ Tào Tháo thế nào cũng không giữ được Đông Xuyên.
- Hán Cao Tổ phá Hạng Vương nhờ Bành Việt phá rối mặt sau, Huyền Đức phá Tào Tháo cũng nhờ Mã Siêu phá ở mặt sau. Hai việc trước sau cách nhau một thời gian, nhưng lại giống nhau.
Trong số "Ngũ hổ" của Huyền Đức thì Quan Công mắc trấn giữ Kinh Châu,
Trương Phi, Triệu Vân, Hoàng Trung đã lập được đại công ở hai hồi trước.
Riêng có Mã Siêu thì hồi này mới nói đến. Nhưng Mã Siêu xuất hiện với
những hành động anh hùng không kém gì bốn vị kia.
- Khổng Dung, Tuân Húc, Dương Tu... đều xúc phạm đến Tháo mà chết. Nhưng Dương Tu không được như Khổng Dung, và cũng không được như Tuân Húc. Vì, Khổng Dung không chịu thờ Tháo, lấy lời chính trực chống lại Tháo mà bị Tháo giết. Tuân Húc thì trước đó đem thân thờ Tháo nên không được chính trực, nhưng sau lại lấy lẽ chính trực chống lại Tháo. Còn Dương Tu thì bất chính trực khuông phò Tháo mà sau lại lấy điều bất chính chống lại Tháo. Dương Tu là con Dương Bửu mà đi uốn mình giúp Tháo, đã đáng thẹn cho nếp nhà, lại còn vì giúp Tào Thực, làm cho Tháo nghi ngờ, thật là không biết cư xử giúp tình cốt nhục nhà người ta.
Lấy điều chính chống lại Tháo, bị Tháo giết đó là lỗi thại Tháo, nhưng
lấy điều không ngay thẳng chống lại Tháo đến nỗi bị Tháo giết thì lỗi tại
người đó không chính đáng.
Có hai hạng sĩ có tài: một là mưu sĩ, hai là văn sĩ.
Đem tài ra giúp Tháo như bọn Quách Gia, Trình Dục, Tuân Húc, Tuân Du, Giả
Hư, Lưu Hoa,... để cho Tháo dùng mưu của mình, tức là mưu sĩ. Để cho Tháo
dùng cái tài văn của mình như bọn Dương Tu, Trần Lâm, Vương Xán, Nguyễn Vũ.
.. đó là hạng văn nhân.
Tuy nhiên các văn sĩ không bị nghi ngờ bằng mưu sĩ. Tháo ghét Tuân Húc
vì Húc cản trở việc Tháo chiếm chức Nguỵ Công gia cửu tích, chứ trước đó
Tháo đâu có ghét Húc bao giờ.
Ngoài ra, hầu hết các mưu sĩ không ai bị Tháo ghét cả. Mưu sĩ còn thế thì
văn sĩ lẽ nào lại ghét?
Đến kẻ chửi Tháo thậm tệ như Trần Lâm mà Tháo vẫn còn chưa trị tội thay.
Thì ra, ai có tài mà Tháo không dùng được thì Tháo không ghét. nếu Dương
Tu không là bè đảng của Tào Thực, lừa dối, che mắt Tháo thì Tháo đâu đến
nỗi căm giận, và Dương Tu đâu đến nỗi chết? Ai nói Dương Tu có tài mà Tháo
ghét là người ấy lí luận không vững vậy.
- ở phía nam Định Quận, Tháo bị gãy một chân, đến phía đông hán Xuyên,
Tháo lại gãy hai cái răng. Gãy chân chỉ mới là nghĩa bóng. gãy răng mới
thực là nghĩa đen! ở trận Đồng Quan Tháo bị cụt tay, nay ở trận Hán Trung
lại gãy răng thì còn đâu cái quý tướng nữa. Tiếc rằng lúc này không có
Quản Lộ xem tướng lại thử.
- Hồi này phép tự sự có "đảo sinh tại tiền" có "bổ cứu tại hậu". Như Tào Chương chưa đến, Tháo đã có lời khoe thằng con tóc vàng trước. Như Dương Tu đã chết rồi tác giả mới nhắc lại chuyện Tháo ghét Tu.
Đang giữa chỗ chiến trận bỗng kể xen đời tư của Tào Chương và dương Tu
vào. Đó là nhân việc người này mà kể xen việc người khác.
Như nhân việc Tào Tháo bình miền Đại Bắc mà kể lại việc Tào Chương, nhân
việc Tào phi ghen Tào Thực mà nhắc lại việc Dương Tu. Ngoài ra việc Trương
Phi, Triệu Vân, Mã Siêu, Nguỵ Diên, Mạnh Đạt... xuất hiện một cách bất
thần làm cho người đọc rất ngạc nhiên. Lối dùng bút của tác giả có thể
sánh với lối dùng binh của Khổng Minh vậy.