- Tôn Quyền có mối thù với Lưu Biểu, Lưu Chương cũng có mối thù với Chương Lỗ. Việc Hoàng Quyền cầu cứu với Hán Trung cũng giống như việc Lỗ Túc qua Giang Hạ cầu Lưu Bị. Thế mà, Huyền Đức giúp Tôn Quyền để đánh Tào, còn Trương Lỗ không giúp được Lưu Chương đánh Huyền Đức. ấ y bởi Tào Tháo không li gián được Tôn, Lưu. Còn Khổng Minh thì li gián được Chương, Lỗ. ở Kinh Châu có Sái Mạo khiến Huyền Đức không ở được. ở Hán Trung có Dương Tùng khiến Mã Siêu không yên thân. Tình cảnh hai người giống nhau. Nhưng Lưu Bị ở nhờ Lưu Biểu là để cự Tào, còn Mã Siêu ở với Trương Lỗ lại muốn đem quân đánh Lưu Bị. Xem thế thì Mã Siêu thạt là bất trí. Tào Tháo là kẻ thù cha, thù chúa, mình muốn báo thù cha đền nợ chúa, tại sao lại đi đánh kẻ đồng minh của mình. Mã Siêu đã quên tờ nghĩa trạng rồi sao? Nếu không có Dương Tùng làm cho Trương Lỗ ghét Mã Siêu thì Mã Siêu cũng không thể đánh nổi Hà Manh quan.
Quan C ng muốn vào Tây Thục tỉ thí với Mã Siêu chỉ là việc nói chơi thế
thôi. Quan Công nghe tiếng Mã Siêu anh hùng, không muốn để Mã Siêu kiêu
căng, tự đắc với các tướng Thục. Xưa, Hán Cao Tổ tiếp Anh Bố mà cứ ngồi
thòng chân vào chậu nước cho người hầu rửa, ấy là tỏ ra ngạo nghễ để làm
nhục cái kiêu căng của Anh Bố. Mã Siêu mới về hàng Huyền Đức, xem các
tướng Thục không ai bằng mình, sao khỏi kiêu căng? Sau khi thấy Khổng Minh
viết lá thư gửi cho Vân Trường, Mã Siêu mới biết còn có một tướng võ nghệ
tuyệt luân, giỏi hơn Vân Trường là đã biết rõ dụng ý của Vân trường rồi.
H i Huyền Đức ở Tân dã còn long đong, không nỡ bỏ trăm họ chạy nạn một
mình, lòng thương dân tha thiết như thế, mà lúc lấy được Tây Xuyên lại
muốn lấy ruộng của dân thưởng cho các tướng.
Triệu Vân can gián là phải. Triệu Vân quả là kẻ yêu dân mến nước. yêu
nước thì không nghĩ đến nhà, không nghĩ đến bản thân. Trước kia đánh chiếm
Quế dườn, Triệu Vân đã không nghĩ đến vợ con, nay vào Tây Xuyên chiến
thắng, Triệu Vân cũng không nghị đến chiếm ruộng làm giàu, thật là một bậc
đại thần thời xưa, không phải chỉ là một danh tướng mà thôi.
- Xưa, thầy Tử Sản có nói: "Nước mát, dịu dàng, người ta coi thường đùa với nước, nên nhiều kẻ chết đuối. Lửa nóng bỏng, ai thấy cũng sợ, cho nên ít người bị chết cháy".
Khổng Minh dùng chính sách khắc khổ ở nước Thục, phải chăng đã nghĩ đến
quan niệm ấy? Hình pháp mà không nghiêm minh, bê tha khiến dân chúng không
còn ai sợ nữa, đó chính là đã đưa dân chúng vào đường nguy hiểm. Còn hình
pháp tuy khắt khe, nhưng thi hành đúng đắn, để cho dân chúng tìm lành lánh
dữ, đó chính là giúp dân chúng tránh khỏi tội.
Tào Tháo chiếm Kinh Châu, đuổi Lưu Tông đi Thanh Châu, rồi nửa đường cho
người theo giết. Lưu Bị đưa Lưu Chương sang Công An trú ngụ cho cả gia
quyến của cải theo. Thế thì Lưu Bị khác hẳn. Lưu Bị khoan nhân, Tào Tháo
độc ác.