- Hồi trước, sau đoạn "chính văn" tả Hám Trạch lừa Tào Tháo, lại xen vào một đoạn "bàng văn" kể việc lừa anh em họ Sái để tô điểm thêm. Hồi này, sau đoạn chính văn kể việc Bàng Thống bày kế liên hoàn cho Tào tháo, lại kể đoạn văn Bàng Thống gặp Từ Thứ. Chính văn là quan trọng, bàng văn chỉ để tô điểm thêm. Tuy nhiên, nếu không có bàng văn thì không điêu luyện. Kể việc lừa họ Sái thì nhắc lại được Cam Ninh, làm cho vai trò Cam Ninh khỏi bị lu mờ và Hoàng Cái cũng khòi bị bỏ quên. Kể việc Bàng Thống gặp Từ Thứ khỏi bị lu mờ, và vai trò Mã Đằng cũng khỏi bị quên lãng. Cái điều sợ thiên nhiên phải có điệu văn thiên nhiên mới xứng. Các nhà viết truyện dài ít ai viết được chu đáo như thế.
- Trong lúc Tào Tháo cắp ngọn giáo ca hát chắc là Tào Tháo vui lắm chứ, thế mà trong bài hát lại chất chứa nhiều mối sầu. ấ y là cái sầu đã có sẵn trong vui.
Trước kia, Thuần Vu không can Tề Uy Vương nên bỏ những tiệc vui thâu đêm,
và cũng nói: " Vui không nên quá vui, vì vui quá hoá ra sầu". (Lạc bát khả
cực, cực tất sinh bi).
Cho nên, không phải chỉ riêng con quạ bay về Nam kêu là điềm bất lợi, mà
Tào Tháo đổ chén rượu xuống sông cũng là điềm dở vậy.
- Thiên hạ thường nói: " Con người trước khi gặp một việc gì đau đớn ê chề thì trước đấy thường có cái vui để khơi mào. Trước khi tả trận đại bại của Tào Tháo ở Xích Bích tác giả đã tả cả một rừng thuyền trên sông, đèn đuốc rực trời, cờ quạt rợp nước, Tào Tháo đắc ý ngạo nghễ chỉ tay qua Vũ Xương, nhìn qua Hạ Khẩu bên bờ Giang Nam, thì ra cái vui ấy để chịu cái buồn sau này cho thấm thía hơn.
Cũng như tả vua Ngô Phù Sai say rượu hoan hỉ hái sen, chính là để tả cái
chết thảm nhục của Phù Sai đấy.
Và cũng như tả Sở Bá Vương khi vua say yến ẩm ban đêm, không phải tác giả
cố tả cái buổi dạ yến, mà chính là tác giả muốn làm cho nổi bật cái cảnh
chết chóc ở Ô Giang vậy.
Thế thì việc Tào Tháo đắc ý cầm gương ca hát trên sông có khác gì Ngô Phù
Sa hái sen va Sở Bá Vương uống rượu.
- Người trước làm thơ cũng thường mượn ý văn của người trước nữa. Như bài ca trên bến Xích Bích, Tào Tháo cầm ngang ngọn giáo ứng khẩu ngâm, có nhiều ý rút trong thơ Phong, thơ Nhã, của Kinh Thi. Rồi đời sau Tô Đông Pha làm hai bài Xích Bích phú cũng mượn ý trong bài thơ của Tào Tháo rất khéo.
Thì ra, chẳng những người đời nay thường mượn văn người đời xưa, mà người
thời xưa cũng mượn thơ của người xưa hơn nữa.
- Muốn cho địch thua một trận lớn vì mẹo thì trước tiên phải làm cho địch thua một trận nhỏ vì mẹo của mình đã. Như Đông Ngô đánh giết Tiêu Xác, Trương Nam vậy. Mẹo của Đông Ngô là khoá thuyền để diệt địch, mà hai tướng Tào bị thua vì để thuyền lỏng bỏng, như vậy làm sao Tào Tháo không khoá thuyền mình cho chặt?
Mưu mẹo khéo ở chỗ biết rằng dùng mẹo ấy thì thắng, nhưng chưa dùng vội,
cứ dùng những trận nhỏ để làm cho địch rối trí. Cái mẹo chính yếu của Đông
Ngô là dùng hoả công, thế mà Tháo vẫn không biết, cho nên khi Ngô dùng lửa
đốt thình lình, Tháo không trở tay kịp.
Nhiều người đọc truyện chỉ biết Chu Du phá Tháo bằng cách buộc thuyền ở
hồi trước và phòng hoả Xích Bích ở hồi sau, mà xem hồi này như một đoạn
"gián văn" chẳng liên lạc gì đến mưu kế lớn. Thực ra, sự việc hồi này có
quan hệ đến hồi trước không phải ít.
- Cái mẹo hoả công không phải chỉ có Khổng Minh, Chu Du, Hoàng Cái biết mà thôi, mà Từ Thứ, Trình Dục, Tuân Du cũng biết nữa. Từ Thứ không vạch cho Tháo biết, nhưng Tuân Du và Trình Dục thì có cho Tháo hay rồi. Chính trước khi hai người này nói đến, chính Tháo cũng có ý nghĩ ấy. Tuy nhiên vì Tháo quá gian ngoa, biết rằng gió không thể nào thổi từ Đông Nam sang được, nên không chịu đề phòng.
Vả lại, gió đông thổi trái mùa một cách bất ngờ như vậy thì ai có thể
đoán biết được. Thế mà lại có gió Đông, thật là chuyện hi hữu. Tào Tháo bị
cháy vì cái bất ngờ ấy là phải.
- Có những việc trước và sau trái ngược nhau, lại có những việc trước và sau ăn khớp nhau. Như Tào Tháo ăn tiệc trên sông Tràng Giang mà sau thất bại, như Chu Du thấy cây cờ vàng gãy mà ngã ra hộc máu mà sau lại thắng.
Nếu văn không có những ý tương phản như vậy thì kém li kì. Văn Tam Quốc
chính vì những cái li kì ấy làm cho người đọc thêm lí thú.