- Lừa kế tầm thường thì dễ, lừa kẻ gian hùng không phải dễ. Hoàng Cái bị đòn không đến nỗi chết, còn Hám Trạch đem thân du thuyết bên Tào Tháo cái chết nhẹ như lông hồng. Thế mà Hám Trạch không chết lại có thể thuyết phục Tào Tháo thì thật là một việc không thể tưởng tượng được. Thuyết kẻ gian hùng cũng như thuyết người anh hùng đều không thể dùng phép thuận mà phải dùng phép nghịch mới xong.
Người anh hùng tự phụ vì nghĩa. Trương Liêu sở dĩ thuyết phục được Quan
Công là vì Trương Liêu khéo trách Quan Công coi rẻ tấm thân mà bỏ nghĩa.
Còn kẻ gian hùng thì tự phụ về tài trí của mình. Hám Trạch sở dĩ thuyết
phục Tào Tháo là vì Hám Trạch biết lợi dụng cái gian hùng của Tào Tháo.
Trương Liêu, Hám Trạch đều dùng cái nghịch mà không dùng thuận. Nếu Trương
Liêu mà dùng lời ngon ngọt dụ Quan Công thì không thế nào Quan Công nghe,
cũng như hám Trạch nếu không khích Tào Tháo mà phục lạy cầu xin thì Tào
Tháo nhất định giết Hám Trạch tức khắc.
- Hồi trước tả Cam Ninh anh hùng, hồi này tả Cám Trạch can đảm. Nhưng cũng phải thấy cái thủ đoạn của Tào Tháo. Vì nếu không tả cái gian hùng ghê gớm của Tào Tháo thì không thấy rõ cái tài trí của Hám Trạch. Hám Trạch mắng vào mặt Tào Tháo để mà tự cứu mình. Càng mắng độc chừng nào thì mạng Hám Trạch càng dễ sống trừng ấy.
Nếu Tào Tháo không đoán ra cái "khổ nhục kế" của Hoàng Cái thì đâu thấy
cái tài của Hám Trạch. Tào Tháo đã biết kế mà Hám Trạch còn lừa được mới
là tài. Tháo đã ngờ lá thư giả dối mà còn mắc mẹo, ấy mới thật là kì.
Bởi vậy, dù mưu hay đến đâu mà người thi hành không giỏi thì mưu ấy cũng
chẳng thành công. Kế tuy tầm thường mà người thi hành đủ tài thì kế cũng
hoá thành kì diệu.
- Sái Trung, Sái Hoà trá hàng tuy không nguy hiểm mà nguy hiểm, Hoàng Cái, Hám Trạch trá hàng, tuy thấy nguy hiểm mà lại không nguy hiểm. Hai tính chất khác nhau. Cái hay ở chỗ anh em họ Sái ở bên Đông Giang mà Hám Trạch qua sông rồi, anh em họ Sái vẫn chưa báo kịp. Như vậy hám Trạch mới có cơ hội trổ tài. Lối văn kí sự sắp xếp thật tài tình.
Hoàng Cái bàn mưu riêng với Hám Trạch, sau khi Hám Trạch dâng thư hàng
xong lại còn tìm đến Cam Ninh nữa để thổ lộ tâm tình, mưu gạt anh em họ Sái
nữa thì thật là thú vị.
- Cái phép chống chiến thuyền thật biến ảo. Lúc địch ràng thuyền thì ta chặt đứt, lúc địch để rời rạc thì lại xúi họ ràng vào cho chặt. Trước kia Hoàng Tổ buộc chiến thuyền lại, Cam Ninh muốn phá phải xông vào chặt đứt dây dàng, và thuỷ quân Hoàng Tổ tan nát. Nay chiến thuyền của Tào Tháo rời rạc thì Bàng Thống lại xui Tháo kết lại để đốt. Thật khó đề phòng. Tôn Tẫn dùng mẹo giảm số lò nấu ăn của quân mà thắng bằng quyên. Ngu Hu lại dùng mẹo tăng bội số lò mà thắng địch. Thì ra phải tuỳ cơ ứng biến, trong lối dùng binh không có một luật lệ nào nhất định.
- Cái kế liên hoàn hồi này là nghĩa đen, còn cái kế liên hoàn của Vương Doãn nói ở đầu truyện là nghĩa bóng. Vương Doãn dùng Điêu Thuyền làm kế liên hoàn để cột Đổng Trác và Lữ Bố lại làm một , còn Bàng Thống bày kế liên hoàn cột thuyền Tào Tháo lại làm một khối.
- Quân Tào Tháo mắc bệnh mà Bàng Thống lại đem kế liên hoàn ra chữa có khác nào cho uống thuốc độc. Chẳng riêng gì Bàng Thống mà Hoàng Cái, Hám Trạch đều dùng thuốc độc cả. Thuốc của Hoàng Cái rất đắng, thuốc của Hám Trạch rất ngọt, thuốc của Bàng Thống rất cay. Ba vị thuốc ấy họp lại thì độc không kể xiết. Khổng Minh lại đem một trận gió tán nhỏ ra, rồi Chu Du dùng lửa sao thêm. Thế là vị thuốc thành, và tám mươi ba vạn quân Tào làm sao sống được.