- Trước kia, khi Trần Lâm thảo hịch kể tội Tào Tháo thì chưa có tờ "Y đái chiếu". Vì lúc ấy mưu Đổng Thừa chưa bị tiết lộ, nên tờ mật chiếu chưa được công bố. Cho đến lúc đối trận với Tào Tháo ở Quan Độ, Viên Thiệu mới nói đến "Y đái chiếu". Tuy nhiên, Thiệu vẫn chưa đọc tờ mật chiếu ấy ra. Mãi cho đến lúc Huyền Đức đối trận với Tháo ở Nhương Sơn, Huyền Đức mới đem mật chiếu ra đọc từng câu, từng chữ giữa ba quân, chứng tỏ rằng Huyền Đức đánh Tháo vì đại nghĩa, chứ không phải tranh giành địa vị quyền lợi. Huyền Đức đã thắng Tào Tháo ở điểm đó chứ đâu phải căn cứ vào thắng bại mà luận.
- Tô Lão Tuyền đọc truyện Tam Quốc đến đây thở dài than: "Tào Tháo với Viên Thiệu hơn kém nhau ở cái độ lượng con người. NHư Tào Tháo trước khi đánh Ô Hoàn, có người can mà Tào Tháo không nghe, vẫn cử binh đánh, à vẫn chiến thắng, Nhưng sau khi thắng trận, Tào Tháo đã không trách phạt người can gián, mà khen: " Ta gặp may mắn mà thắng đấy thôi. Người can gián lúc trước chỉ vì lo cho ta bại mà can vây". Rồi Tào Tháo vân thưởng cho người ấy và nói: "Từ nay ai có ý gì cứ việc nói, đừng ngại gì cả". Ngược lại, Viên Thiệu bị thua ở Quan Độ lại nghĩ rằng: " Ai nghe ta bại trận cũng buồn, riêng có Điền Phong thì đắc ý, vì đã nói trúng". Thế rồi Viên Thiệu ra lệnh giết Điền Phong trong ngục.
Than ôi, bày mưu cho kẻ trí, tuy lơi trung nghĩa không được ứng nghiệm vẫn được tiếng khen, còn bày mưu cho kẻ ngu đần, lời nói có phải cũng bị tội. Sao đôi bên lại khác biệt đến thế?
- Huyền Đức với Tào Tháo trước là bạn mà sau là thù. Huyền Đức với Viên Thiệu trước không ưa nhau, sau kết làm vây cánh. Huyền Đức với Lữ Bố trước là địch thủ mà sau là bạn rồi lại là thù. Huyền Đức với Tôn Quyền trước là bạn mà sau là địch thủ, rồi lại kết làm vây cánh.
Huyền Đức ở Từ Châu, trước làm chủ, sau hoà thành khách. Duy có hồi ở với Lưu Biểu có thể nói là thuỷ chung nhất, tiếc rằng Biều không biết cùng Huyền Đức làm nên việc lớn.
- Huyền Đức cùng các tướng uống rượu trên bãi sông mà tỏ lời tiếc tài các tướng, khuyên cấc tướng bỏ ra đi... chính là để giữ vững lấy lòng các tướng vậy. Cũng như xưa kia, Cửu Phạm theo Trùng Nhĩ về nước Tấn, ngỏ lời từ biệt công tử Trùng Nhĩ, mà muốn theo Trùng Nhĩ vậy.
Khuyên ra đi, mà lòng người càng trung kiên, từ biệt người mà lòng càng cố kết. Đó chính là một phương pháp khiêm tốn để tỏ rõ đức độ con người vậy.
- Trong hồi này tác giả đã dùng rất nhiều bút pháp: Phục bút có, bổ bút có, chuyển bút có, hoán bút có. Như truyện anh em Viên Đàm, Viên Thượng tranh nhau, chỉ là mối lo, thế mà đã phát xuất từ miệng Quách Đồ, đó là một lối phục bút. Việc Lưu Bị nương tựa Tôn Quyền, còn cách mấy hồi nữa mớ tới, thế mà hồi này Tôn Càn đã nói ra miệng, đó là hai phục bút.
Việc Lưu bị vọt ngựa. Qua Đàn Khê trốn nạn cũng còn cách nhiều hồi nữa, mà ở hồi này Sái Mạo đã nói lộ ý muốn hại Lưu Bị, đó là phục bút.
Sao Hoàng tinh xuất hiện là việc xảy ra từ đời Hoàng Đế, đến đây được bổ thêm một nét bút.
Việc Viên Thiệu yêu đứa con út đã được nói đến ở hồi trước, nhưng chưa nói rõ con út là ai, đến dây mới nói rõ là Viên Thượng, đó là bổ bút.
Việc Viên Đàm trấn thủ Thanh Châu, Viên Hi, Cao Cán giữ U Tinh cũng đã nói từ trước, nhưng chưa rõ, đến đây mới kể rõ ràng đó là phép bổ bút vậy.
Viên Thiệu bại trận nản lòng, đang bàn việc lập con kế nghiệp, bỗng nhân việc hai con kéo về trợ chiến mà Thiệu lại phấn khởi, kéo binh đi đánh Tào. Đó là lối chuyển bút.
Tào Tháo thừa thắng, đang tiến binh đánh Thiệu, bỗng nhân chuyện làm mùa của dân mà ngừng, rồi thêm việc lưu Bị đến đánh Hứa Đô phải về cứu gấp. Đó là một chuyển bút.
Lưu Bị đã sang Kinh Châu, Tháo muốn tiến binh sang đánh Lưu Biểu, bỗng vì Trình Dục can ngăn, lại để Biểu đó mà quay về đánh Thiệu. Đó cũng là lối chuyển bút vậy.
Trận đánh Thương Đình, Tào Tháo bày mưu, Viên thiệu mắc mưu, hai lần trước sau kể rõ ràng. Đến trận đánh Nhữ Nam chỉ kể việc Lưu Bị mắc mưu lừa, mà không kể đến việc Tào Tháo bày kế đó, chính là lối hoán bút vậy.
Viên Thiệu giết Điền Phong, việc Điền Phong tự tử, cũng như việc Lưu Bị sang đầu Lưu Biểu, Lưu Biểu đón tiếp Lưu Bị, đều được kể rõ ràng hai mặt. Còn việc Cung Đô bị thua thì lại chỉ phớt qua. Đó cũng là lối Hoàn bút vậy.
Viết kí sự mà dùng những bút pháp như vậy quả thực tuyệt diệu.