Từ xưa đến nay, trong các bản hợp đồng, các đơn từ, chứng từ người ta vẫn lấy dấu vân tay để thay cho con dấu, về sau người ta có thể căn cứ vào vân tay để nhận biết phạm nhân. Ngày nay trong các hoạt động tội phạm, nếu kẻ phạm tội để lại dấu vân tay, sẽ dễ dàng lần ra đầu mối. Vậy tại sao vân tay lại có thể phá án?
Trước hết ta hãy xem vân tay là cái gì? ở đốt ngón tay thứ nhất của mỗi người, phía lòng bàn tay, trên da, đều có một hoa văn đặc biệt gọi là vân tay. Da người gồm có hai lớp: lớp biểu bì và lớp chân bì (lớp da thật). Lòng ngón tay, các sợi chân bì sắp xếp thành những bó nhỏ hình thành một mạng lưới tương đối xốp, tạo ra nhiều đầu vú về phía biểu bì, gọi là vú chân bì. Các vú chân bì được sắp xếp theo đường gọn ghẽ gọi là đường vú. Giữa các đường vú là những rãnh nhỏ. Thế là lớp biểu bì hình thành hoa văn có đường lồi và rãnh lõm. Đó chính là vân tay.
Hình dạng vân tay rất nhiều và vô cùng phức tạp. Người ta chia vân tay thành các loại hình cung, hình phên, hình xoắn ốc, hình gấp khúc. Nếu ta in dấu vân tay rồi xét, đại thể có ba hình thái lớn khác nhau.
Kể cũng lạ, vân tay không ai giống ai, cho dù là anh chị em sinh đôi cùng trứng cũng vậy. Cũng như vẻ mặt, tuy rất giống nhau, nhưng vẫn có những chi tiết khác nhau. Vân tay của hai người mới xem cứ tưởng giống, kỳ thực lại có nhiều chỗ khác nhau. Cho nên mỗi người đều có vân tay riêng của mình, hoàn toàn khác với người khác. Vả lại, vân tay suốt đời không thay đổi, cho dù bàn tay phải tiếp xúc với công cụ lao động, với hoá chất làm cho nham nhở, nhưng vân tay vẫn rất rõ. Trừ khi bị thương nặng, da lòng bàn tay bị huỷ hoại nặng, thành sẹo, thì vân tay mới bị phá huỷ. Nhưng lại tạo ra một đặc trưng mới của lòng bàn tay. Chính vì vậy, vân tay có thể dùng để phá án. Không ai có vân tay giống kẻ tội phạm cả.
Dĩ nhiên, kiểm tra dấu vân tay không phải là chuyện dễ dàng. Các nhân viên công an điều tra tại hiện trường có một số phương tiện kỹ thuật đặc biệt, làm cho dấu vân tay hiện lên. Có khi người ta rắc một lớp bột phấn, dấu vân tay hút bột phấn hiện lên. Có khi người ta bôi một lớp hoá chất, qua phản ứng hoá học làm cho vân tay hiện ra. Sau khi thu thập các bức ảnh chụp dấu vân tay và đối chiếu với vân tay người bị tình nghi, sự việc sẽ hai năm rõ mười.
Tóm lại, vân tay là một môn khoa học vừa thực dụng vừa phức tạp trong phạm vi pháp y, cần phải có nhân viên chuyên nghiệp mới nắm vững.