Cổng parallel của máy tính là con đường cao tốc cho thế giới các thiết bị ngoại vi mớiá
Một trong những điều thú vị nhất (và cũng làm nản lòng nhất) của các máy tính cá nhân hiện nay là khả năng nâng cấp của chúng. Mặc dù máy tính cá nhân của nhiều người trông bề ngoài cũng giống như lúc mới mua, song toàn cảnh bên trong có thể đã thay đổi rất nhiều. Nhiều người đã nâng cấp bo mạch chính (mother board) và đĩa cứng, có thể họ đã gắn thêm 1 ổ đĩa CD-ROM, fax modem và thêm RAM, thậm chí có thể đã thay cả bộ nguồn mới. Dĩ nhiên không phải tất cả đều thích làm những việc sửa chữa vụng vặt này. Các thiết bị cũ vẫn mỉm cười song hành với các bộ phận mới, cùng hòa tấu dưới lớp vỏ máy trung thành.
Một lúc nào đó, bạn sẽ cảm thấy cần nâng cấp máy của mình. Có thể bạn sẽ cần một đĩa cứng có dung lượng lớn hơn, hoặc hệ thống dự phòng băng từ (tape backup system), hoặc muốn bổ sung ổ đĩa CD-ROM cho các trình ứng dụng multimedia gặp phải trong thực tế.
Nhưng việc bổ sung các thiết bị ngoại vi mà đòi hỏi phải gắn card vào trong máy không phải là công việc thích thú, bạn cần phải tìm hiểu về các ngắt (interrupt), cổng I/O, và các địa chỉ RAM cơ bản, và tất nhiên phải đặt lại các switch và jumpers (bộ chuyển mạch) trên các card để chắc rằng các thiết bị bổ sung mới không xung đột với các thiết bị có sẵn. Đôi khi điều đó không khó, nhưng thường là không phải như vậy. Tuy nhiên có một cách dễ dàng bổ sung vào máy vi tính của bạn: gắn vào cổng song song (parallel port), là hốc cắm bên ngoài máy, thường dùng để nối với máy in parallel.
Năm ngoái đã có sự bùng nổ trong việc tung ra thị trường các thiết bị ngoại vi parallel. Việc cài đặt hầu hết là quá thuận tiện: gắn thiết bị vào cổng parallel, nạp một số phần mềm và thế là xong. Các cổng này ở bên ngoài máy, vì thế bạn không cần phải tháo máy ra từng phần, và cũng không phải đối phó với những vấn đề kỹ thuật hóc búa. Hơn nữa, vì cổng parallel có thể gửi và nhận dữ liệu, xử lý nhiều dòng dữ liệu một lúc, nên bạn không phải lo lắng về hiệu suất hoạt động của máy.
Các thiết bị ngoại vi parallel, với một số ngoại lệ, làm việc một cách hoàn thiện, và chúng không buộc bạn phải ngắt khỏi máy in. Hầu hết các thiết bị đều có một cổng cho máy in ở mặt sau (một cổng parallel đơn có thể quản lý cả máy in lẫn thiết bị ngoại vi). Với các thiết bị ngoại vi không có chổ gắn cho máy in, bạn có thể sử dụng một phụ kiện, chẳng hạn như Parallel Port Multiplexor của Xircom (giá 95 USD) cho ra 2 cổng parallel từ 1 cổng.
Các thiết bị băng từ (tape backup), chứa được cỡ 250 MB dữ liệu trên các băng từ đặc biệt giống như băng cassette, được sử dụng trong các lưu trữ quan trọng, là 1 trong những cổng parallel bổ sung phổ biến nhất. So với các ổ đĩa cứng lớn hơn, việc dự phòng dữ liệu của bạn ra các đĩa mềm trở nên công việc lặt vặt tốn thời gian và nên bỏ qua. Các thiết bị dự phòng băng từ thực hiện công việc này dễ dàng hơn nhằm đảm bảo an toàn cho dữ liệu của bạn.
Bernonlli Tape 250 Parallel Port Drive của Iomega (giá 548 USD) là một loại điển hình mới nhất (Iomega chế tạo nhiều loại thiết bị ngoại vi lưu trữ dữ liệu rất tuyệt vời, nhưng hiện nay loại ổ băng từ này là loại duy nhất nối qua cổng parallel).
Một sự chọn lựa tốt khác là Backup Tape Drive (giá 539 USD) của Micro Solutions Computer Products - công ty chuyên về các sản phẩm cổng parallel. Công ty này đã phát triển một số mánh lới kỹ thuật nhằm nâng cao tốc độ truyền dữ liệu tối đa từ 1 cổng parallel ở mức 10 MB trong 1 phút. Công ty cũng bán các ổ đĩa cứng parallel loại 40 MB, 100 MB và 200 MB (giá từ 519 đến 799 USD), là loại gắn thêm vào cổng parallel phổ biến khác.
Do sự phổ biến của các trình ứng dụng Multimedia mang lại âm thanh và hình ảnh cho máy vi tính nên đã xuất hiện cả một họ các thiết bị ngoại vi parallel mới. Các ổ đĩa CD-ROM sử dụng đĩa compact chứa dữ liệu, là một trong những sản phẩm được nâng cấp bán chạy nhất. Mặc dù các máy CD-ROM đã có trong nhiều năm nay, nhưng các máy có khả năng xử lý ở tốc độ truyền dữ liệu cao cần cho các ứng dụng Multimedia thì lại đắt và thường là khó cài đặt. Cứ so sánh xem, giá cả hợp lý của Backpack CD-ROM Drive (giá $499) của Micro Solutions sẽ làm bạn trong phút chốc sẵn sàng gắn nó vào cổng parallel của máy mình và cài đặt ngay các phần mềm của nó.
Lúc đầu, người ta ngờ vực, có chăng loại máy CD-ROM parallel có thể thoả mãn các đòi hỏi nặng nề của multimedia, nhưng các sản phẩm của Micro Solutions qua thực tế được công nhận là nhanh hơn ổ CD-ROM gắn liền trong máy cách đây 2 năm. Điều tương tự có thể nói đối với SyDOS Personal CD (giá 499 USD), một thiết bị nhỏ, tinh xảo trông giống như là máy ghi âm xách tay hơn là thiết bị ngoại vi của máy tính.
Về các bo mạch âm thanh, phần cốt yếu khác của multimedia, cũng có nhiều thiết bị ngoại vi parallel mà bạn phải chọn. Giống như một máy cạo râu điện, Andioman của Logitech (giá 79 USD) là 1 board tổ hợp của micro, loa được gắn vào cổng parallel. Nó làm việc với các chương trình của Microsoft Windows, cho bạn kết hợp các thông báo bằng giọng nói với hình ảnh và văn bản. Mặc dù khái niệm này có thể đi hơi xa, nhưng đó là một nhánh của multimedia, được gọi là Business Audio, đã đạt tới tính phổ biến trong các trụ sở thương mại.
Nếu bạn không sử dụng Windows, thì Computer Aided Technology là một cách hay nhất để dùng cổng parallel của máy mình trong việc thử nghiệm với âm thanh. Công ty này cũng bán Hand ScanAdapter LPT (giá 149 USD), một loại máy quét hình (Scanner) cầm tay mà bạn có thể gắn vào cổng parallel.
Các cổng parallel cũng có thể tỏ ra tiện lợi khi chúng được gắn nhằm nối các máy vi tính vào mạng cục bộ. Thay cho việc phải vật lộn với các khó khăn trong việc cài đặt các card giao tiếp mạng, bạn có thể gắn Pocket LAN Adapter III (giá 349 USD) vào cổng parallel của bạn và thực hiện được ngay sự liên kết vào mạng. Nhiều người đã dùng một trong các thiết bị như vậy để kết hợp máy tính xách tay với mạng văn phòng của họ.
Cuối cùng, 1 thiết bị xử lý cổng parallel ít thông dụng nhất là MiniSCSI Plus của Trantor (giá 299 USD), một cáp cho phép bạn kết nối các thiết bị ngoại vi SCSI (Small Computer System Interface) trực tiếp vào cổng parallel của máy mình. Đĩa cứng, các ổ CD-ROM và các thiết bị ngoại vi khác thường đi với các version của SCSI, mà ít nhất về mặt lý tuyết - bạn có thể liên kết trong một chuổi.
Tất cả các thiết bị ngoại vi qua cổng Parallel đều sử dụng các driver thiết bị và các chương trình mà bạn cài đặt trong tập tin CONFIG.SYS của máy để báo cho máy biết tìm ở đâu và giao tiếp thế nào với thiết bị ngoại vi. Mặc dù các sản phẩm đã cài đặt các driver một cách tự động, nhưng một yêu cần cần đến 70K bộ nhớ, làm giảm nhiều lượng RAM cần cho các trình ứng dụng. Tuy vậy, người ta đã dùng EMM386.EXE của DOS để cài đặt các phiền nhiễu không đáng !
Nếu có một máy tính cũ, bạn có thể gặp nhiều khó khăn khác. Mặc dù hầu hết các cổng parallel của máy vi tính đều có thể giao tiếp một cách dễ dàng với các thiết bị ngoại vi, song một số máy loại đã quá cũ - trước các máy Tandy - có các cổng không chuẩn, có thể sinh ra nhiều vấn đề. Kế đó là một số máy vi tính mới có các cổng Parallel kiểu "autosensing" (tự hiểu) tự ngắt khi ta gắn thêm các board có chứa các cổng Parallel khác.
Bỏ các vấn đề trên qua một bên, các sản phẩm được kể đến ở đây đã chỉ ra một hướng nâng cấp cho hệ thống của bạn. Các thiết bị ngoại vi parallel đã từng có giá cao hơn các thiết bị ngoại vi chuẩn khác, song hiện nay không còn như vậy nữa. Lúc này, cùng giá mà bạn phải trả cho các thiết bị chuẩn, bạn có thể thay vào đó các thiết bị mà theo nghĩa thực của nó, chỉ việc gắn vào và chạy.
<#note>Về tác giả
Stan Miastkowski đã dịch các bài về công nghệ máy tính sang tiếng Anh hơn 15 năm qua. Ông xuất hiện thường xuyên trong mục "PCTV Live" trên TV, là đồng tác giả với Anne Fischer Lent trong cuốn "Windows for Workgroups Bible"