Internet còn có hàng tá những dịch vụ khá lạ lẫm đối với phần đông người dùng. Chương này sẽ xem xét một số dịch vụ có tính hữu dụng và thú vụ hơn, đồng thời cũng giải đáp những thắc mắc về cách mà một số dịch vụ quen thuộc hơn làm việc trong những môi trường khác lạ như thế nào.
Rất ư là ít. Một vài trong số các nguồn thông tin thông dụng nhất là ping, telnet, WAIs và những hệ thống nhiều người dùng được biết đến với những tên gọi như MUDs, MOOs, và MUSEs.
Các FAQs tiếp theo sẽ xem xét về các nguồn thông tin này.
Có một giả thuyết cho rằng nó là chữ viết tắt của Packet Internet Groper (Chương trình dò tìm trên Internet); thế nhưng ping thật sự giống như với tín hiệu âm thanh phát ra từ hệt thống định vụ bằng siêu âm của tầu ngầm.
Một chương trình Ping sẽ gửi các control echo packets (bưu phẩm kiểm soát tín hiệu hồi âm) đơn lẻ đến một hệ thống từ xa đã được chỉ định - một hệ thống đã được giả định là sẽ gửi lại một reply packet (bưu phẩm hồi âm) cho mỗi echo packet nó nhận được. Chương trình sẽ báo cáo cho biết nó có nhận được hồi âm hay không, và nếu có, thì sẽ bao lâu để trả ngược về.
Chương trình ping sẽ rất có ích khi bạn muốn coi một dịch vụ Internet nào đó có còn hoạt động hay đã "tắt thở " từ hồi nảo hồi nào rồi. Người dùng IRC cũng thích ping bởi vì nó sẵn sàng "thật thà khai báo" cho họ biết nó sẽ phải mất bao mới có thể chuyển một "bưu phẩm" tới tay "nhân sự" mà họ đang nói chuyện, nhờ đó người dùng có thể đánh giá được hệ thống IRC có chạy "câu giờ" hay không.
<15>Người dùng Windows
Một vài chương trình ping đang có sẵn, tất cả đều làm việc theo cùng một cách thức... vất vả như nhau: Bạn phải chạy chương trình, bảo cho nó biết máy chủ nào cần ping rồi theo dõi kết quả khi nó "ping tới ping lui" cái máy chủ đó.
Bạn chạy ping bằng cách gõ tên của máy chủ từ xa trên dòng lệnh. Một số phiên bản chỉ ping có mỗi một lần trừ phi bạn định rõ tham biến -s đằng trước cái tên của máy chủ bạn muốn ping. Để cho chương trình UNIX ping khỏi ping liên tu bất tận, bạn có thể kết thúc "cuộc tra tấn màng nhĩ" bằng một ký tự ngắt (interrupt character), thường là Delete hoặc Ctrl+C. Thường thì một lần ping thôi cũng đủ để báo cho bạn biết rằng một máy tính nào đó có còn "góp mặt với đời" hay không, nhưng nếu có cứ ping liên tục trong một hoặc hai phút, bạn phải hiểu rằng nó đang muốn báo cho bạn biết các bưu phẩm thông tin sẽ phải mất bao lâu để hoàn thành chuyến viễn du đến máy tính khác và trở về (bình yên?).
Chương trình ping sẽ rất có ích khi bạn muốn xác định xem một máy chủ nào đó có "chém về" hay không, hoặc bạn có thể "hoàn toàn yên tâm" với sự kết nối đến nó hay không.
Hình 1 cho thấy một Windows ping đang chạy trên một kết nối tốt. Chỉ có hai phần trăm số bưu phẩm bị thất lạc và thời gian hồi đáp là cố định ở mức dưới một giây. (1000ms=1 giây). Thanh trạng thái (status bar) ở đáy cửa sổ Ping cho thấy máy chủ đang được ping (với đầy đủ họ tên và địa chỉ số IP - IP numeric address), số lượng ping đã gửi đi, số lượng đã được hồi đáp, và tỉ lệ phần trăm đã bị "bốc hơi" trong quá trình vận chuyển. Kết quả của mỗi ping riêng lẻ hiển thị ngay chính giữa cửa sổ, với thời gian tổng cộng (tính bằng mili-giây) mà mỗi ping thực hiện.
Hình 2 cho thấy một UNIX ping trên hai máy chủ khác nhau. Kết nối đến máy chủ thứ nhất thì thật là đáng sợ - phân nửa số bưu phẩm đã bị thất lạc, còn những bưu phẩm khác thì phải mất hơn hai giây mới đến được. (Đây là một kết nối từ Mỹ đến Argentina vào một buổi chiều bận rộn trong tuần). Kết nối nào làm thất lạc trên 10 phần trăm số bưu phẩm là thuộc loại vô dụng. Còn kết nối nào mà bưu phẩm phải mất hơn một giây mới tới nơi là thuộc loại sắp sửa hết xài.
Dịch vụ telnet là kết nối đến một máy ở xa cứ y như là bạn đang sử dụng một thiết bị đầu cuối (terminal) được kết nối trực tiếp.
Dịch vụ telnet là một trong những dịch vụ Internet lâu đời nhất (cùng với ftp và e-mail) và vẫn thường được coi là một trong những dịch vụ Internet hữu dụng nhất. Khi những dịch vụ mới hơn xuất hiện, sự phổ biến của telnet đã bị giảm sút đáng kể. Bởi lẽ xem xét một trang Web để có được thông tin là một công việc dễ dàng hơn nhiều so với việc sử dụng telnet để đăng nhập (log into) vào một máy tính chủ (host computer).
Khi chạy telnet, bạn phải khai báo cho nó tên của máy chủ ở xa (remote host) để nó còn biết đường mà nối tới. Bạn gõ cái tên đó vào dòng lệnh, nếu có; còn nếu bạn đang sử dụng một chương trình telnet điều khiển bằng trình đơn (menu-driven telnet), bạn sẽ chọn chức năng Connect từ trình đơn và nhập tên máy chủ vào trong một hộp thoại (dialog box).
Sau khi thực hiện việc kết nối, bất cứ thứ gì bạn gõ vào đều được gửi đến máy chủ ở xa, và nó sẽ gửi trở lại cho bạn các hồi đáp. Nếu máy chủ đó yêu cầu một sự đăng nhập (login), thì cũng như mọi máy chủ khác, nó đòi bạn phải đưa ra tên người dùng (user name) và mật lệnh (password) hợp lệ đối với máy chủ đó.
Khi bạn đăng xuất (log out) khỏi máy chủ ở xa (remote host), hầu hết mọi phiên bản của telnet đều thoát ra hẳn (exit), bởi vì chúng cho rằng khi bạn thôi kết nối với máy ở xa tức là bạn đã kết thúc việc sử dụng telnet. Các phiên bản khác của telnet, đặc biệt là những phiên bản chạy với Windows hoặc Macs, thường bị rơi vào tình trạng "ăn không ngồi rồi" để chờ bạn "ngâm cứu" xem có nên kết nối với một máy chủ khác hay là thoát ra quách!
Người dùng UNIX.
Hầu hết mọi hệ thống UNIX đều có một chương trình có thể tạm gọi là telnet. Để chạy nó, bạn phải tuân theo dạng lệnh này: telnet hostname.
Thay hostname bằng tên của máy chủ Internet mà bạn muốn đăng nhập vào.
Người dùng Windows.
Hầu hết các phần mềm Internet trọn gói (chẳng hạn Internet Chameleon) đều có kèm theo một chương trình telnet. EWAN telnet là một chương trình WinSock telnet miễn phí mà bạn có thể kiếm được bằng ftp nặc danh. Chương trình này thì được cung cấp sẵn từ ftp.cica.indiana.edu trong thư mục /pub/pc/win3/winsock, mirrors.alo.com trong thư mục /pup/cica/pc/win3/winsock và từ những mirror sites khác.
Người dùng Mac.
NCSA Telnet được cung cấp sẵn bởi ftp nặc danh từ ftp.wustl.edu trong thư mục /system/mac/info-mac/comm/tcp và tại các sites khác lưu trữ các phần mềm Mac Internet.
Bạn hãy lôi kéo sự chú ý của telnet và bảo nó cho thoát.
Thỉnh thoảng lại có một chương trình bất tuân "thượng lệnh" trên một máy chủ ở xa (remote host) không chịu cho bạn thoát khỏi một phiên làm việc (session) hoặc một sự tắc nghẽn mạng nào đó khiến cho máy chủ ở xa trở nên chậm chạp đến nỗi bạn có cảm tưởng là có nó cũng như không.
Trên các hệ thống UNIX, bạn có thể lôi kéo sự chú ý của telnet bằng cách gõ Ctrl+] (Ctrl và dấu ngoặc vuông phía phải). Nếu không có ngay lập tức một dấu nhắc telnet>, bạn hãy nhấn Enter để có nó. Hiện đã có rất nhiều biến thái khác nhau của lệnh thoát để bạn sử dụng; nhưng trong số đó, lệnh quit là thuộc loại "ngoại hạng" và chẳng có lý do gì ngăn trở bạn tung "bửu bối" này ra để "dạy" cho telnet mau mau khôn hồn dẹp ngay "cái sự kết nối" và thoát ra không được chậm trễ.
Các phiên bản của telnet trong những hệ thống sử dụng cửa sổ (windowing systems) có một mục vào trình đơn (menu entry) Disconnect (huỷ kết nối) hoặc tương tự như vậy mà bạn có thể sử dụng để kết thúc một phiên làm việc (session).
Chẳng có nhiều máy tính cho phép mọi người đăng nhập vô tội và như vậy đâu nhưng sự tham khảo tốt nhất là Yanoffist.
Không có máy chủ Internet (Internet host) nào lại đi cho phép bạn telnet vào nó cả. Một máy tính chủ phải chạy một chương trình telnet server cho những người muốn đăng nhập. Hầu hết các máy chủ có các telnet servers đều chỉ cho phép những người có tài khoản mới được đăng nhập vào. Chỉ có một số ít máy chủ Internet là để cho mọi người ra vô thoải mái.
Scott Yanof ở đại học Wiscosin giữ một danh sách "Special Internet Connections" (những kết nối Internet đặc biệt) liệt kê một vài telnet sites công cộng. Bạn có thể tìm thấy nó trên Web tại URL này: http://www.uwm.edu/Mirror/inet.services.html
Nhiều chỉ mục Gopher cũng có những tham chiếu đến các telnet sites công cộng. Trên một trình đơn Gopher, một mục telnet được chỉ rõ bằng
Có và không. Bạn có thể dễ dàng finger hoặc ping các máy chủ khác, nhưng người khác lại ping hcặc finger cho bạn chẳng dễ dàng gì.
Hiện đang có một vài chương trình Windows ping client và Windows finger client mà bạn có thể sử dụng, chẳng hạn WS ping, sẵn có bởi ftp.usma.edu trong thư mục /pub/msdos/winsock.file như Ws_PING.ZIP; và WS Finger, sẵn có từ sparky.umd.edu trong /pub/winsock như WSFNGR14.ZIP. Eudora mailer thông dụng cho Windows và Macs cũng quản lý finger.
Theo chiều hướng khác thì sự việc trở nên khó khăn hơn nhiều. Khi máy tính của bạn được kết nối thông qua SLIP hoặc PPP, những máy tính khác trên Web có thể ping tới bạn, nhưng khi bạn không được kết nối với Internet, chúng đành chịu thua. Tình trạng của finger thậm chí còn tồi tệ hơn, bởi vì ngay cả khi bạn đã được kết nối, hầu hết máy móc của những người dùng SLIP đều không chạy được finger server, vì thế người ta không thể finger bạn được cho dù bạn đang trong tình trạng trực tuyến.
Nếu nhà cung cấp Internet của bạn cho bạn một tài khoản shell đi kèm với tài khoản SLIP/PPP của bạn, người khác mới có thể finger tài khoản shell của bạn.
Wide Area Information Service.
Cái tên chỉ được gọi một cách chung chung như vậy hoàn toàn chẳng gợi lên cho bạn một điều gì về WAIS gần giống với sự giải thích sau đây: một hệ thống tìm kiếm hoàn toàn dựa trên văn bản (full text).
Bạn khai báo cho WAIS những cơ sở dữ liệu gì cần truy cứu và những từ gì cần tìm và thế là nó đáp trả lại cho bạn những tài liệu dưới dạng cơ sở dữ liệu khớp nhất với các từ đó.
Nếu bạn sử dụng hệ thống UNIX, bạn hoàn toàn có khả năng chạy WAIS bằng cách gõ lệnh wais. Mặt khác, bạn có thể telnet đến quake.thing.come, một cơ sở của WAIS và đăng nhập như wais.
Tuy nhiên, cách dễ dàng nhất để sử dụng Wais là thông qua World Wide Web. Bạn hãy xem FAQ kế tiếp để biết cách sử dụng Web nhằm thực hiện một cuộc tìm kiếm WAIS.
Hầu như chẳng có nhà cung cấp dịch vụ nào có các WAIS clients, bởi vì UNIX WAIS client thuộc loại rất khó sử dụng và hiện có nhiều cách dễ hơn để có nó.
Nếu nhà cung cấp shell của bạn tạo sẵn một chương trình Wais, nó sẽ có tên là swais, wais, hoặc xwais.
Nếu không, bạn có thể telnet tới cơ sở của WAIS, quake.thing.com, và đăng nhập như wais. Bạn hãy nhấn h để có được một số trợ giúp.
Cao cấp hơn, cách tuyệt nhất để sử dụng WAIS là thông qua Web. Bạn sẽ tìm thấy một đường nối (link) tới một trang truy tìm WAIS (WAIS search page) thông dụng tại URL này: http://www.wais.com/newhomepages/surt.html
Trang này, được cung cấp bởi WAIS Inc, đã nối đến tất cả các trang truy tìm cơ sở dữ liệu WAIS (WAIS database search pages) lưu hành công cộng, cũng như một chức năng truy tìm (dùng WAIS) để tìm kiếm cơ sở dữ liệu theo thông tin tương ứng.
Những người sử dụng Windows có thể sử dụng một vài chương trình WAIS, chẳng hạn USGCWINWAIS, có sẵn từ wais.com trong thư mục /pub/freeware/dos như WWAIS24.EXE. Chương trình này là một client xinh xắn, nhưng trừ phi bạn nhận ra nhu cầu sử dụng WAIS thường xuyên cho chính mình, chương trình duyệt Web của bạn dầu sao vẫn dễ sử dụng hơn.
Đó là Multi User Dungeons (hoặc Multi User Dimensions, hoặc Multi User Dialogs tuỳ thuộc vào điều bạn hỏi), Multi User System Environments và Multiuser Object Oriented Systems.
MUDs, MOOs và MUSEs là những trò chơi có nhiều người chơi, đây là những trò chơi trái ngược với những trò chơi ban đầu như Adventure và Colossal Cave; bây giờ, cùng lúc nhiều người có thể chơi những trò chơi này chứ không phải chỉ một người như trước đây. Khi bạn chơi MUD, bạn sẽ sắm một vai và tương tác qua lại với những người chơi khác. Bạn có thể đi quanh, nói chuyện với những nhân vật khác, thực hiện hành động, giải quyết vấn đề và chiến thắng trận chiến.
Các MUDs khác nhau sẽ trình diễn những vở kịch ngắn (scenario) khác nhau - phần mềm dựa trên những bối cảnh mang tính truyền thuyết với nào là quái vật, phù thuỷ và các đoàn chiến binh; nhưng có một số khác lại lấy bối cảnh của California vào năm 1848, tức khu vực Vịnh San Francisco ngày nay, hoặc Middle Earth của J.R.R.Tonkien. Khi bạn đã trở nên thông thạo và hiểu được những bí mật của MUD, bạn sẽ tiến tới những cấp độ cao hơn với nhiều người chơi có thể thêm thắt nhiều thứ vào trò chơi để tạo cho nó có một diễn biến có tính tranh đua gay cấn hơn hoặc thân ái cộng tác hơn.
Sau đây là một vài loại MUDs:
Để biết thêm về MUDs và MOOs, bạn hãy xuất phát tại Yahoo page trên WWW. Chọn Entertainment. rồi Games, rồi đến Internet Games, rồi đến MUDs, MUSHes, MUSEs, MOOs, v.v... Bạn sẽ thấy cả một danh sách liệt kê những trang Web về MUDs và MOOs.
Một nguồn thông tin tốt khác nữa là FAQ về rec.games.mud. Usenet newsgroup.
Tìm xem chúng ở đâu rồi telnet tới đó.
Việc học cách sử dụng một MUD và học những quy ước của mỗi MUD cũng có thể mất một ít thời gian; một số MUDs ân cần tiếp đón mọi khách viếng tình cờ, trong khi một số MUDs khác lại cố tình làm nản lòng họ.
Kết nối đến MUDs
MUDs thường được truy nhập thông qua telnet. Để sử dụng một MUD, chúng ta cần biết tên chủ của máy tính mà nó chạy và số cổng mà nó sử dụng trên máy tính đó. Một vài MUD đòi hỏi bạn phải đăng ký (register) để chúng còn biết đường mà tránh xa những kẻ nổi tiếng về chuyện quấy rối. Bạn hãy xem FAQ 4 "Telnet là gì và làm sao sử dụng nó?" để biết cách telnet tới một MUD.
Để thay đổi, bạn có thể sử dụng chương trình MUD client, một chương trình đã được thiết kế đặc biệt cho việc telnet đến một MUD. Các chương trình MUD client tạo sự dễ dàng cho việc chơi Game bằng cách tách riêng các ngõ vào (input lines) của bạn (những điều người khác đang thực hiện hoặc đang nói). Một số chương trình MUD client cũng cho phép bạn viết các vĩ lệnh (macros) để tự động hoá các lệnh mà bạn thường xuyên đưa ra. Xui xẻo làm sao, hầu hết những chương trình MUD client đều chỉ chạy trên UNIX, bởi vì hầu hết "dân" có thời gian chơi MUD đều là những sinh viên có tài khoản UNIX. Tiny Talk, Tiny Fugue, Tc/TT, VT, LPTalk, SayWat, PMF, TinyView, và TINTIN đều là các MUD client chạy trên UNIX (UNIX-based MUD clients).
Đây là các ftp sites mà từ đó bạn có thể download những chương trình MUD client chạy trên UNIX:
ftp.match.okstate.edu ftp://ftp.match.okstate.edu trong thư mục /pub/muds/clients
parcftp.xerox.com trong thư mục /pub/MOO/clients
ferkel.ucsb.edu trong thư mục /pub/mud/clients
MUDweller là một MUDclient chạy trên Macs. Bạn có thể nạp nó thông qua ftp nặc danh từ bất kỳ ftp archives nào dưới đây:
sumex-aim.stanford.edu trong thư mục /info-mac/comm
mac.archive.umich.edu trong thư mục /mac/utilities/comunications
wuarchive.wustl.edu trong thư mục /mirrors/info-mac/comm
Chúng tôi không biết có phần mềm MUD client nào làm việc với các hệ thống DOS hoặc Windows hay không.
Tìm ra MUDs
MUDs đến và đi không ngừng, vì vậy nơi tốt nhất để khám phá xem MUDs nào đang là trò chơi thịnh hành thì chỉ có trên Usenet, trong các nhóm tin:
rec.games.mud,rec.games.mud.admin.
rec.games.mud.announce,rec.games.mud.diku
rec.games.mud.lp,rec.games.mud.misc
rec.games.mud.tiny
Mỗi thứ sáu, rec.games.mud.announce đăng lên một danh sách các MUDs hấp dẫn trong tuần, đó chính là bảng tham khảo tốt nhất có sẵn về MUD, có đầy đủ các mô tả chi tiết về MUDs lẫn tên chủ và số cổng để telnet nếu bạn muốn chơi. Nếu không thể chờ đợi cho đến thứ sáu, bạn có thể lấy một danh sách thông qua ftp. Bạn kết nối đến caisr2.caisr.cwru.edu/pub/mud và xem trong thư mục /pub/mud. Hoặc gửi một lá thư điện tử đến mudlist*glia.biostr.washington.edu.
Nhiều MUDs còn có sẵn các trang Web mô tả về chúng. Bạn có thể tìm thấy các URLs của những trang này trong nhóm tin rec.games.mud.announce. Mỗi MUD đều khác hẳn nhau, vì thế có lẽ bạn sẽ phải dò tìm quanh quất mới mong tìm thấy cái nào bạn thích. Có một số MUD thì rất ư là "tươi mát" (chúng tôi không dám khẳng định cybersex (tình dục điều khiển) là gì, nhưng các MUDs này có nhiều "cái thứ đó"), trong khi những MUDs khác "kiềm chế" hơn.
Khá nhiều.
Chúng tôi đã từng có lần tìm thấy một MUD thực nghiệm mà trong đó các hang lỗ trên mặt đất hoá ra lại là các hang lỗ... Gopher, nơi bạn có thể sử dụng để "khai thác" bất cứ trình đơn Gopher nào bạn muốn. Nó rất linh hoạt, nhưng cũng chỉ bằng một Gopher client bất tiện nhất mà chúng ta đã từng sử dụng.
Bạn phải qua thủ tục hai bước: Đầu tiên, bạn thiết lập các domain servers, rồi sau đó gửi hồ hơ đăng ký tới cho InterNIC.
Trước khi bắt đầu mọi thứ, bạn hãy chắc rằng cái domain name mà bạn muốn là chưa có ai dùng trước. Hãy sử dụng dịch vụ WHOIS để tra cứu các domain name. Dùng chương trình duyệt WWW của bạn để xem trang Web này: gopher://ds.internic.net:4320/1whois
Nếu WHOIS không thể tìm ra domain name bạn thích, bạn có thể chắc rằng nó chưa được đăng ký.
Khi chọn một domain name, bạn phải nhớ sử dụng đúng zone cho domain name của bạn (phần cuối của cái tên). Nếu bạn là một tổ chức thương mại hoặc là một cá nhân, bạn hãy dùng com. Nếu bạn là một tổ chức phi kinh doanh, hãy dùng org. Nếu bạn là một học viên, bạn dùng edu. Và nếu bạn không ở Mỹ, bạn phải dùng mã quốc gia của bạn (chẳng hạn như ca cho Canada).
Nếu domain name mà bạn muốn chưa có ai lấy mất, bạn có thể tự mình nộp đơn, hay nhờ nhà cung cấp Internet của bạn thực hiện giúp việc đó. Hầu hết các nhà cung cấp Internet đều sẵn sàng thực hiện công việc đó, với một khoản lệ phí danh nghĩa. Nếu bạn muốn tự mình đăng ký, trước tiên bạn cần phải có hai máy chủ Internet đã được kết nối thường trực và đã chấp thuận để làm domain name servers (DSNs) cho domain của bạn (có nghĩa là, chúng chịu trách nhiệm sẵn sàng thông báo cho mọi người khác trên Internet các valid addresses - địa chỉ hợp lệ - trong vùng của bạn là gì và các numeric addresses - địa chỉ số - tương ứng của chúng là gì). Sau khi bạn đã cài đặt xong các servers này, bạn sẽ gửi một form (mẫu đơn) bằng e-mail tới InterNIC. Mẫu đơn này hiện có sẵn trên Web tại URL sau: ftp://rs.internic.net/templates/domain-template.txt
Nếu bạn không có sự truy nhập tới Web, bạn dùng ftp để kết nối đến rs.internic.net. đi vào thư mục templates, và nạp tập tin domain.templates.txt
Đừng có in mẫu đơn đó ra - InterNIC chỉ chấp nhận những mẫu đơn đăng ký bằng e-mail. (Tuy nhiên, bạn đừng cố dùng những mẫu ngoài sách này, bởi vì mẫu đơn có thể đã thay đổi và InterNIC có thể từ chối mẫu đơn in ra giấy của bạn. Hãy dùng chương trình duyệt Web hay chương trình ftp của bạn để trực tiếp có được những mẫu mới nhất từ InterNIC).
Sau khi domain của bạn đã được thiết lập, bạn vẫn còn một vài công việc phải làm với nó nữa; một lần nữa, nhà cung cấp của bạn là nơi đầu tiên để hỏi về việc cài đặt mail (thư tín), WWW, và những dịch vụ khác trong domain mới toanh của bạn.